56- O küfredenleri dünya ve ahirette şiddetli azaba çarptıracağım, onların yardımcıları da olmayacaktır.
Mümin-kafir herkesin dönüşü Allah'a ve aralarında O hüküm verecektir. Kafirlerin hali hem dünyada, hem ahirette şiddetli azap görmektir, hiçbir yardımcıları da yoktur.
Çünkü onlar gün gibi hakikatleri görmezden geldiler. Vahyi, peygamberi tanımadılar. Peygamberleri ölürüp, kitapları tahrif ettiler, hem kendileri saptı, hem de toplumu bir sel gibi batıla sürüklediler.
Ortaya hain, hileci, sahtekar, düzenbaz, menfaatperest, bağnaz, hodgam bir toplum çıktı. Aralarında vuku bulan nizalar, kavgalar, hileler, ezenler, ezilenler hırs girdabı dünyada, kendi başlarına bela oldular, azap oldular. Ahiret azabına gelince; sonu gelmeyen nedamet ve cehennem azabıyla cezalandılar.
Önce kafirlerin hali açıklandı, sonraki ayet de müminlerin halini bildirecektir. Çünkü kelam, korkutarak küfür ve inattan onları vazgeçirmek içindir.
Kafirin dünyadaki azabı, öldürülmek, esir edilmek, hastalıklar ve musibetler gibi şeylerdir.
Ahiret azabı
Ateş, dayanılmaz bir acıdır. İnsan bir kibrit çöpünün alevine bile parmağını bir saniye tutamaz. Korkunç bir acı duyar. Ancak bu dünyada bu ve benzeri şekillerde hissettiğimiz ateş azabı, cehennemdekinin yanında çok çok zayıftır. Çünkü insan, dünyada uzun süre yanamaz. Eğer yanan bir ateşin içine düşmüşse, 5-10 saniye içinde can verir, ateşin büyük acısını çok kısa bir anda yaşar.
Ancak cehennemdeki durum, çok korkunçtur, çünkü oradaki ateş insanı öldürmez, yalnızca acı çektirir. Cehennem ehli, sonsuza kadar sürecek olan bir ateşin içinde sonsuza kadar yanacaktır. Bu işlemin sonsuza kadar süreceğini bilmenin verdiği dayanılmaz bir çaresizlik, umutsuzluk ve yıkım içindedir.
Azabın bir başka yönü de, özel olarak yüzlerinin yakılmasıdır. İnsanı kibirlendiren, bu kibirle kendisini müstağni görmesini sağlayan vücudunun en önemli yeri yüzüdür. Çünkü yüz, kişiye ayrı bir fert olma özelliği kazandırır. "Ben" diye tanımlanan varlığın en belirgin göstergesidir. Güzellik ve çirkinlik kavramlarının en yoğun olarak toplandığı bölgedir. İnsanlar, yüzü ileri derece yanmış birisinin görüntüsüne rastladıklarında, şiddetli bir acımayla karışık ürperti hissederler. Ardından benzer bir felakete karşı Allah'tan koruma isterler. Hiç kimse böyle bir felaketi kendisine kondurmak istemez ve kısa sürede bu görüntü unutulur.
Ancak inkarcıların gaflette olduğu bir şey vardır ki, o da benzer bir sona hem de akıllarının alamayacağı kadar şiddetlisine adım adım yaklaşmakta olduklarıdır. Cehennemdeki ateş insan vücudunun her noktasına büyük acılar verir. Ama insanın yüzünün yanması en acısıdır. Gözler, kulaklar, burun, dil ve derinin, yani beş duyu kaynağının aynı anda bulunduğu tek ve en önemli bölgedir yüz. İnsan yüze gelecek darbelere karşı çok hassastır, en ufak bir harekete şiddetli bir refleksle cevap verir. Cehennemde ise yüz, ateşte kızartılır, kaynar sularla haşlanır. Acının en yoğun olarak hissedildiği yere en ağır işkenceler yapılır.
İnsanın en büyük organı vücudunu çepe çevre saran, hissetmesini, zevk almasını sağlayan derisidir. Kalınlığı birkaç milimetreyi geçmez. İnsanın en çok değer verdiği yüzü, elleri, kolları, bacakları ve diğer bütün organları deri tarafından sarmalanmıştır. Ancak deri hassaslığı yüzünden en büyük acı kaynağı olabilir. Derinin en zayıf olduğu nokta ise ateşe ve kaynar sıvılara karşı olan zafiyetidir. Ateş deriyi kavurur yakar, kaynar su ise haşlar. Kaynar su insanın derisini tek bir nokta boşta bırakmaksızın çepeçevre sarar. İncecik deriyi kabartır, deri iltihapla şişer, su toplar ve patlar, böylece dayanılmaz bir azaba neden olur. Dünyadaki fiziksel güzelliği, gücü kuvveti, makamı, şöhreti, hiçbir şeyi insanı kaynar bir suya karşı dayanıklı kılmaz.
Cehennem, çoğu insanın sandığı gibi yalnızca bir tür "dev fırın" değildir. Cehenneme giden insanlar ateşte yanacaklardır. Bu doğrudur. Ama cehennemde var olan tek şey ateş değildir. Orada insanı hem fiziksel hem de psikolojik yönden azaplandıracak çok çeşitli yöntemler vardır. Örneğin ateş ve kaynar suyun yanı sıra vahşi hayvanların saldırısı, akrepler, böcekler ve yılanlarla dolu bir çukura atılmak, farelerin saldırısına uğramak, canlı iken kurtlanmış yaralara sahip olmak ve bunların çok daha üstünde hayal gücünün bile alamayacağı bütün azap kaynakları, hem de hepsi aynı anda olabilir.
Dünyada insana en çok sıkıntı veren ortamlar dar, pis, karanlık ve sıcak ortamlardır. Çok sıcak, nemli ortamlar insanı boğar, yüksek nem en temel ihtiyaç olan nefes almayı zorlaştırır. Nefes alamamak insanı şiddetli biçimde bunaltır, göğsü daralır, kalbi sıkışır. Çok sıcak ve nemli havalarda gölge bile rahatlatıcı olmaz. Görünmeyen ama yoğun bir tabaka insanı çepeçevre kuşatır, nefes borusundan girip göğsünü tıkar. Saunalardaki yüksek ısı ve neme insan çok kısa bir süre dayanabilir. On dakika yoğun buhar altında kalmaya dayanamayan birisi saunaya kapatılsa kısa bir süre içinde fenalık geçirir. Biraz daha uzun kalırsa, nem ve sıcaktan kıvranarak ölür.
Cehennemde de bu boğucu atmosfer çok yoğun bir biçimde hakimdir. Dünyada sıcağa karşı birçok önlem geliştirmiş olan insan cehennemde çaresizdir. Ortam en sıcak çölden daha sıcak, en karanlık, izbe hücrelerden daha sıkıntı verici ve pistir. Sıcak, insanın en küçük parçası olan hücrelerine dek işler. Kafirler için kavurucu sıcağa karşı bir koruyucu, ferahlama veya serinleme imkanı yoktur.
✽ 'Kafirleri dünyada ve ahirette azaplandıracağım' cümlesinde icaz-ı hazıf vardır. 'Tevbe etmeden kafir olarak ölenleri' demektir.
✽ 'Onlara şiddetli bir azab ile azab edeceğim' cümlesinde meful-u mutlak tekit, nevi, adet bildiren, gadab-ı ilahiyi yansıtan bir tehdit ifadesidir.
✽ 'Dünya' ve 'Ahiret' kelimeleri arasında tibak-ı icab vardır. Aralarındaki و atıf harfi, vasıldan tezattır.
✽ 'Dünya ve Ahiret' kelimeleri sıfattır. Mevsufları olan 'Hayat' kelimesi hazfedilmiş, icaz-ı hazıf olmuştur.
✽ 'Dünyada ve ahirette onları azablandıracağım' buyruğu taksime katılan; bir şeyin kısımlarının tamamını zikretmek, sanatıdır.
✽ 'Onlara hiç bir yardımcı yoktur' buyruğu, itnabtan mesel tarikı cari olmayan tezyildir.